Είσαι εδώ
Home > ΚΟΙΝΩΝΙΑ > ΔΑΙΜΟΝΟΛΗΨΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

ΔΑΙΜΟΝΟΛΗΨΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

Δαιμονοληψίες στην Αρχαιότητα
(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Ιστορία Εικονογραφημένη», του εκδοτικού Οργανισμού «Πάπυρος» , τεύχος : 414. Αθήνα. Δεκέμβριος, 2002.)
Η θρησκειολογία, η οποία στηρίζεται όχι σε αναπόδεικτα δόγματα, αλλά στη συγκριτική έρευνα των διαφόρων θρησκειών, διδάσκει ότι η αρχική θρησκεία των πρωτόγονων λαών ήταν μονοθεϊστική και παραδεχόταν την ύπαρξη και την δράση τόσο των αγαθών όσο και πονηρών πνευμάτων, δηλαδή των αγγέλων και των δαιμόνων.
Όσον αφορά στην Αρχαία Ελλάδα, ο W. Durant παρατηρεί τα εξής : «Εκείνο που καταπίεζε τον ευσεβή Έλληνα ήταν το νέφος των πνευμάτων που τον περιστοίχιζαν και ήσαν έτοιμα και ικανά, όπως πίστευε, να τον κατασκοπεύσουν, να τον ενοχλήσουν και να του κάνουν κακό. Αυτοί οι δαίμονες προσπαθούσαν να εισέλθουν εντός του. Έπρεπε να προφυλάσσεται και να προβαίνει σε μαγικές τελετές για να τους διασκορπίζει. Η παραφροσύνη ήταν κατοχή από ξένο πνεύμα. Ο παράφρων ήταν εκτός εαυτού. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις εθεωρείτο αναγκαία μια τελετή εξαγνισμού. Το μόνο που χρειαζόταν ήταν η απαλλαγή από τους κακούς δαίμονες».(W. Durant). Ο Ευρυπίδης στην τραγωδία του «Ιφιγένεια εν Αυλίδι», (στίχοι 876-879), λέγει δια στόματος της Κλυταιμνήστρας, ότι ο Αγαμέμνων, λόγω της επήρειας κακού δαίμονα, δεν είχε σώας τας φρένας θέλοντας να θυσιάσει την κόρη του Ιφιγένεια : «Κλυταιμνήστρα :Για ποιο λόγο; Ποιος κακός δαίμονας τον σπρώχνει σε αυτό ; Πρεσβύτης : Θέλημα Θεού καθώς λέει ο Κάλχας, για να ξεκινήσει ο στόλος. Κλυταιμνήστρα : Ωχ η βαριόμοιρη εγώ. Μην τρελάθηκε ο άντρας μου;».
Σε άλλο μέρος της ίδιας τραγωδίας (στ.444-445), ο Ευρυπίδης εμφανίζει τον Αγαμέμνονα να λέει ότι ο δαίμων ματαίωνε τα σχέδιά του να σώσει την κόρη του διότι (εννοείται) ο δαίμων ήταν σοφότερός του : «Με πλάνεψε ο δαίμων, έτσι που φάνηκε ανώτερος απ’ τις δικές μου πονηριές». Από τα παραπάνω προκύπτει ότι οι Αρχαίοι Έλληνες πίστευαν στην ύπαρξη των δαιμόνων και στη δαιμονοληψία, η πραγματική ύπαρξη της οποίας συνάγεται στην Αρχαία Ελλάδα και από την απολλώνια μανία. Η απολλώνια μανία είναι μία κατάσταση πνευματική και σωματική στην οποία περιερχόταν η Πυθία, όταν καθόταν στον τρίποδα και χρησμοδοτούσε. Η κατάσταση της απολλώνιας μανίας προσομοιάζει αφενός με αυτή στην οποία περιέρχονται οι επιληπτικοί όταν καταλαμβάνονται από κρίση, και αφετέρου με τους θεωρούμενους ως δαιμονόληπτους οι οποίοι θεραπεύονταν στα μεταχριστιανικά έτη με τις πρεσβείες κάποιου Αγίου ή Αγίας της χριστιανικής θρησκείας, κατόπιν προσευχής και νηστείας.Κατά μία παλαιά περιγραφή ενώπιον της Γαλλικής Ακαδημίας από τον Γάλλο Ακαδημαϊκό Artion, ο οποίος είχε υπόψιν του τον Λατίνο Λουκανό, και τους Έλληνες Λουκιανό και Ηρόδοτο, «μόλις ο θείος ατμός δίκην διαπεραστικού πυρός διεχέετο εις τα σπλάγχνα της ιέρειας, έβλεπε κάποιος τις τρίχες να ορθώνονται πάνω στο κεφάλι της, το βλέμμα της να γίνεται αγριωπό, το στόμα να αφρίζει, και τρόμος να κυριεύει ολόκληρο το σώμα της. Η Πυθία προσπαθούσε να αποσπαστεί από τα χέρια των ιερέων του ναού οι οποίοι την συγκρατούσαν βίαια πάνω στον τρίποδα, οι δεε κραυγές της και οι ολολυγμοί από τους οποίους αντηχούσε ο ναός, πληρούσαν με τρόμο τις ψυχές των παρισταμένων». (Γ. Μαλτέζου, 1934). Ο Ωριγένης στο έργο του «Κατά Κέλσου», υποστηρίζει ότι το φαινόμενο της Πυθίας, καθώς οδηγείται σε έκσταση και σε μανιακή κατάσταση, δεν είναι γνώρισμα θείου πνεύματος. Τα ίδια φρονεί και ο Ιωάννης Χρυσόστομος. Εκτός των παραγόντων σύμπτωσης και αυθυποβολής και τη συμμετοχή του ασυνείδητου ή συνειδητού ψυχικού κόσμου στην παράφορη κατάσταση στην οποία έφτανε η Πυθία, την δαιμονική προέλευση των συμβαινόντων στο Μαντείο των Δελφών, αποδεικνύουν και τα παρακάτω :
1. Η οσμή που γέμιζε το ιερό, όπως αναφέρει ο Πλούταρχος στα «Ηθικά» του, ο οποίος προσπαθεί να εξηγήσει την προέλευσή της κάνοντας διάφορες υποθέσεις.
2. H αυτόματη κίνηση της δάφνης, η οποία βρισκόταν μπροστά στη θύρα του ιερού όταν ο θεός Απόλλων κατά τους αρχαίους, προσερχόταν στο Ιερό του για τη χρησμοδότηση. Η κίνηση αυτή της δάφνης στο Μαντείο των Δελφών, μας υπενθυμίζει την κίνηση των φύλλων της ιεράς δρυός του Μαντείου της Δωδώνης στην Ήπειρο. Στο Μαντείο της Δωδώνης πίστευαν ότι ο ίδιος ο θεός Δίας, ανακαίνωνε τις αποφάσεις του, και όχι μέσω του θεού Απόλλωνα όπως επισυνέβαινε στο Μαντείο των Δελφών. Η θέληση του Διός φανερωνόταν είτε με τον θόρυβο των ιερών δρυών είτε με τον ήχο που μετέδιδε μετάλλινο αγγείο όταν το χτυπούσε το μαστίγιο που κρατούσε το χέρι αγάλματος κείμενο απέναντι!
3. Η ικανότητα των Πυθιών να μιλούν διάφορες άγνωστες στις ίδιες γλώσσες τη στιγμή της έμπνευσής τους, ώστε να δίνουν τις απαντήσεις τους στην γλώσσα των ξενόγλωσων ερωτώντων, όπως αναφέρει και ο Ηρόδοτος στο έργο του : «Ιστοριών ογδόη-επιγραφομένη Ουρανία».

4. Τα λεγόμενα του Γάλλου Ακαδημαϊκού Artion, ότι το Πνεύμα που ενέπνεε την Πυθία έκανε γνωστή την παρουσία του συν τοις άλλοις και με ισχυρό σεισμό ο οποίος συγκλόνιζε τα άδυτα του ναού. (Γερ. Γιαννουλάτου, 1927).Ο μεγάλος περιηγητής της αρχαιότητας Παυσανίας, αναφέρει στα «Αττικά» του, ότι όταν οι Γαλάτες επιτέθηκαν εναντίον των Δελφών για να ληστεύσουν τους θησαυρούς τους (3ος αιώνας π.Χ), κατά την διάρκεια της μάχης μεταξύ αυτών και των Ελλήνων, κεραυνοί έπεσαν πάνω στα κεφάλια των Γαλατών και βράχια αποσπάστηκαν από τον Παρνασσό, ενώ εμφανίστηκαν φοβερές Υπάρξεις υπό μορφή ενόπλων ανδρών. Όλα αυτά οφείλονταν σύμφωνα με την διήγηση του Παυσανία, σε ενέργειες των δαιμόνων που τους ενδιέφερε να προστατεύσουν το Ιερό—με άλλα λόγια, την κατοικία τους.

Υπενθυμίζουμε ακόμη, αυτά που αναφέρει ο Χορός—ο οποίος εκπροσωπεί την κοινλη γνώμη, στην τραγωδία του Σοφοκλή «Οιδίπους Τύραννος», ότι ο Απόλλων ρίχνει κεραυνούς : «Ποιος είναι αυτός που ο δελφικός θείος χρησμός είπε πως έχει πράξει με χέρια φονικά ανείπωτα κακά ;…Γιατί ορμητικός με τα πυρά του κεραυνού χυμάει καταπάνω του, του Δία τώρα ο γιος;». Και αυτά τα τελευταία γραφέντα υπό του Σοφοκλή, υποστηρίζου την αλήθεια της διήγησης του Παυσανία.Σχετικά με την ικανότητα των δαιμόνων να προκαλούν και ανέμους, ο Ξενοφών στο βιβλίο του «Κύρου Ανάβασις», αναφέρει ότι κατά την πορεία των Ελλήνων δια μέσου της Αρμενίας, σφοδρός , βόρειος άνεμος αποξήραινε τα πάντα και πάγωνε τους ανθρώπους. Μάντης συμβούλευσε να προσφερθεί θυσία, και όντως μετά τη θυσία, η παγωνιά και η σφοδρότητα του αέρα κόπασαν.Η δαιμονοληψία όμως, εκτός υπό την Απολλώνια μανία, φαίνεται να υποκρύπτεται και υπό την μαντική μανία των Βακχών, οι οποίες όπως πιστευόταν καταλαμβανόμενος από το πνεύμα του θεού Διονύσου ή Βάκχου, αποκτούσαν εκτός των άλλων, υπερφυσικές ιδιότητες όπως της ακαϊας (Ευρυπίδου : Βάκχαι, στ.757 : «Αγγελιοφόρος : Πάνω στα μαλλιά τους πυρ έφεραν, όμως αυτές δεν καίγονταν), ενώ αποκτούσαν επιπροσθέτως την ικανότητα του μαντεύειν.

Ο Ευρυπίδης στο δράμα του «Βάκχαι», στ., 297-301, αναφωνεί δια μέσου του στόματος του μάντη Τειρεσία : «Γιατί το βακχεύσιμο και το μανιώδες έχουν πολλή μαντική. Όταν ο θεός εισέλθει στο σώμα, κάνει τους μανιακούς να λένε το μέλλον». Ο ίδιος συγγραφέας στο έργο του «Βάκχαι», κάνει λόγο για αφρούς από το στόμα, αναστροφές της κόρης των οφθαλμών, απότομες κινήσεις και άγριες κραυγές (στ., 1122-1124).

Οι ίδιες μορφές δαιμονοληψίας συναντώνται και στην αρχαία Ρώμη. Οι Ρωμαίοι συμβουλεύονταν τα ελληνικά μαντεία. Είχαν όμως και τις Σύβυλλες. Ο ποιητής Βιργίλιος στο έπος της «Αινειάδας» (Βιβλίο V1, στ.121-123), καθώς περιγράφει την Κυμαία Σίβυλλα, προσφέρει εικόνες προφητικής έξαψης και μανίας, οι οποίες θυμίζουν εν πολλοίς την Πυθία τις Βάκχες. Οι Σίβυλλες αν και οι πληροφορίες που έχουμε γι αυτές είναι ασαφείς, φαίνεται ότι μάντευαν δίχως να είναι ιέρειες. Στην Ρώμη τις είχαν σε μεγάλη υπόληψη ενώ οι προφητείες τους είχαν συγκεντρωθεί σε βιβλία που φύλασσαν οι Ρωμαίοι με μεγάλη μυστικότητα.

Αλλά, και τα ζώα ακόμη μπορούν να αποβούν στόχος των δαιμόνων, γι αυτό και η Παλαιά Διαθήκη απαγορεύει αυστηρά την οιωνοσκοπία. Η οιωνοσκοπία παρατηρούσε τις κινήσεις και τις κραυγές των οιωνών (αετών, κοράκων, γλαυκών, ορνίθων) και απ’ αυτές συνήγε συμπεράσματα ευχάριστα ή δυσάρεστα. Η λέξη «οιωνός» της οποίας η αρχική σημασία ήταν «πτηνό», κατάντησε να σημαίνει «προγνωστικό σημείο». Οι οιωνοσκόποι παρατηρούσαν τις κραυγές, τις κινήσεις των οιωνών, και μάντευαν το μέλλον. Ο ιστοριογράφος Καλλισθένης αναφέρει ότι όταν οι οδηγοί του εκστρατευτικού Σώματος του Μεγάλου Αλεξάνδρου έχασαν το δρόμο τους, οδηγήθηκαν στο Μαντείο του Διός Άμμωνος στη Λιβύη, από τους κόρακες. Επίσης, ο λατίνος οιωνοσκόπος Γάιος Κορνήλιος, ενώ βρισκόταν στο Πατάβιο της Ιταλίας, έμαθε από τα πτηνά την τελική έκβαση της μάχης που διεξαγόταν εκείνη τη στιγμή στα Φάρσαλα, εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά, μεταξύ του Πομπήιου και του Ιουλίου Καίσαρα.(R. Flacelier, 1964).

Θα ολοκληρώσουμε με την αναφορά μας στο άλογο του Αχιλλέα, Ξάνθο, το οποίο σύμφωνα με τον Όμηρο, του μίλησε και προφήτευσε τον επικείμενο θάνατο του ήρωα της Τροίας. (Ιλιάς, ραψωδία Τα, στ.404-416) : «Τότε του απάντησε ο Ξάνθος το γοργοπόδαρο άλογο, κάτω από το ζυγό γέρνοντας μαζί το κεφάλι…Η Ήρα η θεά με τ΄ άσπρα χέρια, το έκανε να μιλάει….όμως είναι κοντά η μέρα του χαμού σου…όμως και της δικής σου μοίρας είναι να σκοτωθείς βίαια, από θεό μαζί κι’ από θνητό».

Πηγές-Βιβλιογραφία :
Ομήρου, Ιλιάς. Βιργιλίου, Αινειάδα. Ευρυπίδου, Βάκχαι, Ιφιγένεια εν Αυλίδι. Ξενοφώντα, Κύρου Ανάβασις. Παυσανία, Αττικά. Ωριγένους, Κατά Κέλσου. Σοφοκλής, Οιδίπππους Τύραννος.
Γ. Μαλτέζου, Τα Ελευσίνια Μυστήρια, Αθήνα, 1934. Λ. Φιλιππίδη, Η Ιστορία των θρησκευμάτων καθ’ εαυτήν και εν τη Χριστιανική Θεολογία,Αθήναι, 1938. W. Durant, Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού—Ο βίος των Ελλήνων, Αθήνα. Γερ. Γιαννουλάτου, Το εν Δελφοίς μαντείον, και η Απολλωνία μανία, Αθήναι, 1927. R. Flaceriele, Μάντεις και μαντεία στην Αρχαία Ελλάδα, Αθήναι, 1964. Κ.Παπαρρηγόπουλου, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος 1 , εκδ. Φάρος, Αθήνα, 1983.

Credit : Νίκος Μεταξάς

Παρόμοια άρθρα

Top

Στο Hellenic Land χρησιμοποιούμε cookies για να διασφαλίσουμε την καλύτερη εμπειρία πλοήγησης. Θέλω να μάθω περισσότερα

The cookie settings on this website are set to "allow cookies" to give you the best browsing experience possible. If you continue to use this website without changing your cookie settings or you click "Accept" below then you are consenting to this.

Close